Ny-London – złomowisko czy wspomnienie minionej epoki?

Wielkie nadzieje i utracone marzenia. Przeogromne wyzwanie logistyczne na końcu świata.

Nowy Londyn (oficjalna nazwa: Londyn) to nieczynna osada górnicza na Blomstrandøya, w Kongsfjorden na Svalbardzie. Dawna osada znajduje się zaledwie pięć kilometrów na północ od Ny-Ålesund, po przeciwnej stronie fiordu. Na przełomie wieków Anglicy i Holendrzy prowadzili w tym rejonie połowy wielorybów. Ernest Mansfield, poszukiwacz przygód i przedstawiciel brytyjskiej firmy inwestycyjnej założonej w celu wydobywania zasobów na Svalbardzie, założył Camp Morton, (znany również jako Camp Douglas). Było to częścią wysiłków brytyjskich inwestorów i przedsiębiorców, aby wydobyć zasoby ze Spitsbergenu, otwartego w tamtym czasie na roszczenia różnych narodów do archipelagu.

 Głównym sponsorem Syndykatu Górniczo-Eksploracyjnego Spitzbergen (SMES, od 1910 r Northern Exploration Company Ltd NEC) był Sholto Douglas, 19.hrabia Morton (1884–1935).

Złoże marmuru na półwyspie Blomstrand zostało odkryte w 1906 roku. Kamieniołom marmuru został założony w 1911 roku. W ciągu kilku lat włożono wiele środków i pracy w uruchomienie kopalni. Sprowadzono maszyny, kolej, wagony, dźwigi, wciągarki, ciężkie maszyny parowe, narzędzia i sprzęt. Wybudowano domy dla 70 osób, budynki warsztatowe i magazyny. Marmur wydawał się obiecujący, a eksperci z całego świata chwalili jakość i piękno kamienia. Oczekiwania były duże i spodziewano się wysokiej rentowności. Jednak ilość wydobywanego marmuru nigdy nie osiągnęła komercyjnie istotnego poziomu. Po kilku latach skończyło się marzenie o szybkim zysku. Marmur okazał się bezużyteczny, bloki kruszyły się pod wpływem mrozu. W 1913 roku Mansfield został usunięty z kierownictwa firmy NEC. W latach wojny 1914-1918 nie prowadzono wydobycia, a w 1920 roku definitywnie dobiegło ono końca. Miejsce zostało sprzedane państwu norweskiemu w 1932 roku.

Przez krótki czas przed 1940 r. obszar ten zajmował centralne miejsce w próbnym przetwórstwie ryb na Svalbardzie, w tym w suszeniu dorsza. Okazało się to jednak kolejnym niewypałem, po którym nie ma śladu. Już w 1933 roku Ny Londyn był określany jako miasto duchów. Znaczna część sprzętu i materiałów budowlanych została usunięta i wykorzystana w innych miejscach. W latach pięćdziesiątych XX w większość prywatnych domów przeniesiono do Ny-Ålesund. Obecnie Gubernator Svalbardu prowadzi rozszerzony nadzór i konserwację obiektu, który jest częścią 50 zabytków kultury o najwyższym priorytecie na Svalbardzie, pozostałością obiektu, który kiedyś uważano za najpiękniejszy kamieniołom marmuru na świecie. Dziś to wspomnienie minionej epoki i pomnik kultury sprzed 1945 roku chroniony przepisami dotyczącymi dziedzictwa kulturowego Svalbardu. Władze proszą o ostrożność i okazywanie szacunku temu miejscu.

Na koniec ciekawostka. Jak odkrywano złoża marmuru, badacze byli przekonani, że znajdują się na półwyspie. Nieco później, gdy roztopiła się część lodowca okazało się, że Ny London jest położony na wyspie. Spacer po Ny London, w połączeniu z odwiedzinami w Ny Alesund, a szczególnie w tamtejszym muzeum daje wyobrażenie w jakich warunkach pracowali tu ludzie. Możemy się na chwilę przenieść w technologicznie bardzo odległy czas, choć to tylko 100 lat. Ny London to zatrzymany w czasie kadr, wart odwiedzin.